Wystawa fotografii Chrisa Niedenthala

Czy kojarzycie nazwisko Chris Niedenthal? Prawdopodobnie nie wszyscy. A czy widzieliście słynną fotografię z kinem Moskwa i afiszem filmu "Czas apokalipsy"? Zapewne większości "gdzieś się przewinęła". W Domu Spotkań z Historią takich wymownych fotografii jest o wiele więcej.

Wystawa w Domu Spotkań z Historią na ulicy Karowej to próba stworzenia antologii twórczości Chrisa Niedanthala. Nie było to zadaniem prostym, by z setek tysięcy fotografii wybrać te najbardziej warte pokazania. Anna Brzezińska i Katarzyna Puchalska, autorki wystawy, wywiązały się z tego zadania i udało im się przekrojowo zaprezentować dorobek legendy fotoreportażu z ostatnich pięćdziesięciu lat. 

Urodził się w 1950 w Londynie. Miał jednak polskie pochodzenie, jego matka, Helena Łyżwiańska, uciekła we wrześniu 1939 roku razem z rządem. Z zawodu pracowała jako stenotypistka w Polskiej Agencji Telegraficznej. 

Ojciec, Jan Niedenthal, był wileńskim prokuratorem. Opuścił teren Rzeczpospolitej po wkroczeniu wojsk sowieckich, był żołnierzem Wojska Polskiego we Francji, trafił do niemieckiej niewoli, z której zbiegł. Po wojnie pracował w rządzie RP na uchodźstwie.

Para poznała się i pobrała w Wielkiej Brytanii. 

Chris pierwszy aparat fotograficzny dostał jako jedenastolatek. Był to bardzo trafiony prezent- Niedenthal junior zainteresował się fotografią do tego stopnia, że w 1972 skończył studia w tej dziedzinie. Później często bywał w Polsce, najpierw z rodzicami, później sam, aż w połowie lat 70. zdecydował się zostać na stałe. Współpracował jako wolny strzelec z wieloma czasopismami. W 1978 został fotoreporterem "Newsweeka", a w 1986 otrzymał nagrodę Word Press Photo.

Do fotoreportażu powrócił w 2015. Zapewne nie bez przyczyny- o czym przeczytacie poniżej.

Fotografie te mistrzowsko dokumentują życie codzienne lat 70., 80. i początku 90. 

Pierwszym dużym projektem Chrisa Niedenthala było fotografowanie nieoficjalnych, "nielegalnych" kościołów, stawianych bez zezwolenia władz. Fotografował również inne, ikoniczne dzisiaj obrazki z epoki: hodowanie kurcząt w mieszkaniu, kolejki do sklepów, handel obwoźny z bagażnika, pracę robotników w fabrykach, portrety Karola Wojtyły obok suszącego się prania, dzieci dowożone do szkoły "bonanzą" (rodzaj przyczepy) ciągniętą przez konie...

Najbardziej znaną fotografią Niedenthala jest ta z "Czasem apokalipsy", kinem Moskwa i wozem opancerzonym. Aby ją zrobić, musiał wejść na drugie piętro przeciwległej kamienicy. Zdjęcia ze stanu wojennego były wywoływane za granicą. Sam autor mówił o sobie: "idealny człowiek w idealnym miejscu i czasie".

Chris Niedenthal był także fotoreporterem podczas pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Odwiedził jego rodzinne Wadowice. Pozostając przy religjnych tematach, uczestniczył w pogrzebie księdza Popiełuszki i w pielgrzymkach do Częstochowy.

Nagrodę Word Press Photo przyniosła mu fotografia Jánosa Kádára, I Sekretarza KC na Węgrzech. Zdjęcie trafiło na okładkę "Time'a". 

Co nadaje tej wystawie szczególnego charakteru?

Wstawienie zdjęć współczesnych w najmniej oczekiwanych momentach. Oglądamy migawki ze stanu wojennego, a obok całkiem aktualne zdjęcia: protesty przeciwko reformie sądownictwa, Strajk Kobiet, ukraińscy uchodźcy koczujący na dworcach. 

Ciekawym zabiegiem, przedstawiającym problem głodu i ubóstwa, było umieszczenie obok siebie czterech fotografii: starszej pani w stołówce dla ubogich na początku lat 90.; robotników oprawiających wieprzowinę w rzeźni; sklepu mięsnego o pustych półkach i bagażnika pełnego mięsa gotowego do sprzedaży na czarnym rynku.

Niedenthal oddał atmosferę radosnego oczekiwania na przełomie lat 80. i 90. Na wystawie można obejrzeć zarówno fotografie z "aksamitnej rewolucji", rozbierania muru berlińskiego jak i otwarcia granicy między Austrią i Węgrami. Nie zabrakło także fotografii z Polski, jak na przykład dość ostrej demonstracji przeciwko Wojciechowi Jaruzelskiemu- już po pamiętnych czerwcowych wyborach, ale jeszcze przed wyborem Lecha Wałęsy na prezydenta. "Wasz prezydent- nasz premier", więc "Jaruzelski musi odejść!". Co do premiera- zaprzysiężenie Tadeusza Mazowieckiego również zostało udokumentowane. 

Ten historyczny czas opisuje książka "1989- rok nadziei w fotografiach Chrisa Niedenthala". Fotograf wielokrotnie podkreślał, że upadek dawnego systemu zaczął się w Polsce.

Wystawę można obejrzeć w Domu Spotkań z Historią na Karowej 20 (przystanek hotel Bristol) do 7-go kwietnia 2023. DSH otwarty jest w godzinach 10:00–20:00. Wstęp wolny.

Joanna Miśkiewicz